Kunst is er voor iedereen. Met die gedachte in het achterhoofd klopte Mijke Ulrich uit Eindhoven tien jaar geleden aan bij het Van Abbemuseum om aandacht te vragen voor mensen met afasie. Met haar boodschap om mensen met hersenletsel ook te laten genieten van al het moois dat het museum te bieden heeft, zag de rondleiding ’Spraakmakend, Open je hart’ het licht.

Door Rob Weekers

In een museum zijn beeld en taal bepalend voor wat je als bezoeker ervaart. Voor veel mensen met afasie, een taalstoornis die ontstaat door niet-aangeboren hersenletsel (NHA), zorgt dat voor een barrière. “Tel daarbij op dat deze groep vaak overgevoelig is voor prikkels, en je weet waarom een bezoek aan een museum er meestal niet van komt”, legt Mijke (48) uit. “Met onze rondleidingen hebben we daar verandering in gebracht! Kunst biedt een mogelijkheid om met een andere blik naar de wereld te kijken, dat gun ik ook mensen die normaliter niet naar een museum zouden komen.”

Iedere twee maanden melden zich mensen op eigen initiatief om mee te doen met de rondleidingen, die telkens andere kunstwerken en thema’s kent. De rondleiding eindigt met een nabespreking en een gezamenlijk kopje koffie of thee. Waren de rondleidingen aanvankelijk bedoeld voor mensen met afasie, al snel werd de doelgroep aangevuld met mensen die te maken hebben met ook andere vormen van NAH.

Energie

“Een jubileum, dat mag gevierd worden”, zegt Mijke over ‘10 jaar Spraakmakend, Open je hart’. Zojuist heeft ze samen met museumdocent Trienette Stevens een aantal deelnemers door het Van Abbe geleid. Mijke puft er nog even van uit, want zo’n toer door het museum is voor haar intensief en vreet energie. “Dat heb ik er graag voor over, ik krijg er zoveel voor terug. Als ik mensen hier met een lach op het gezicht de deur uit zie gaan, kan mijn dag niet meer stuk!”

Kwartje

Afasie is in veel gevallen het gevolg van hersenletsel, zoals een hersenbloeding of herseninfarct. Moeite hebben met praten, schrijven, lezen of begrijpen zijn veelal de gevolgen. Mijke Ulrich weet er tegen wil en dank alles van. In 2006 zette een hersenbloeding haar leven volledig op zijn kop. Voor Mijke, destijds 29 en werkzaam in de zorg als sociaal pedagogisch hulpverlener, een bijna noodlottige gebeurtenis. “Na enkele weken in het ziekenhuis op het randje van de dood te hebben gebalanceerd, viel het kwartje net de goede kant op”, zegt ze. “Ik ben er nog!”

Na ontslag uit het ziekenhuis volgt in revalidatiecentrum Blixembosch een lang revalidatieproces. Mijke: “Ik moest alles weer opnieuw leren. Van lopen tot fietsen, van lezen tot schrijven. Allemaal logisch op zich, maar hoe ik weer gelukkig zou kunnen worden, mijn plezier in het leven weer zou vinden, dat moest ik op eigen houtje uitzoeken. Niet alleen voor mijzelf was het zwaar, maar zeker ook voor mijn omgeving.”

Regie

Ondanks alles blijft ze positief. “De kunst was om er het beste van te maken, een andere keuze was er trouwens niet.” Met vallen en opstaan pakt Mijke de draad weer op, voltooit de post hbo-opleiding ‘Werken met mensen met een hersenletsel’, verzorgt lezingen bij scholen en huisartsenpraktijken, en is als ervaringsdeskundige actief in zelfhulpnetwerken.

“Ondanks, of misschien wel dankzij mijn hersenbloeding, heb ik ontdekt waar mijn talenten liggen”, zegt ze monter. “Ik heb nog steeds de eigen regie over mijn leven, daar ben ik heel dankbaar voor.”

Desondanks hebben de gevolgen van de hersenbloeding tot op de dag van vandaag impact op het leven van de Eindhovense. Als gevolg van haar hersenbloeding is Mijke blind aan één oog, en heeft ze verminderd zicht aan het andere. Ze laat zich door haar visuele beperking niet uit het veld slaan. “Ik zie de wereld nog heel scherp!”, zegt ze, inspelend op de gedachte dat een beperking geen beletsel hoeft te zijn om de focus te leggen op zaken die nog wél mogelijk zijn. “Ik weiger me in een hokje te laten stoppen.”

Boodie

Dat onderstreept ook Mariëlle van der Aa, die Mijke deze dag vergezelt. Mariëlle is de ontwikkelaar van de zogeheten Boodie Feelgood Hoodie, een kledingstuk dat is geïnspireerd op een hoodie, maar dan gemaakt voor mensen die bijvoorbeeld moeite hebben om een gewone ritssluiting te gebruiken. De Boodie heeft onlangs een plekje gekregen in de museumwinkel.

“Het zijn kleine aanpassingen die het dagelijks leven iets aangenamer kunnen maken”, weet Mariëlle (51) uit ervaring, die in 2015 getroffen werd door een herseninfarct. Ook Mariëlle is van mening dat tegenslagen hinderlijk zijn, maar niet onoverkomelijk. “Lopen gaat moeilijk, maar een stok biedt uitkomst”, zegt Mariëlle over de lichamelijke ongemakken die zij als gevolg van haar herseninfarct ervaart. “En een beetje hulp is nooit weg.”

Strijdbaar

Dat blijkt als Mijke en Mariëlle samen op weg zijn naar een expositieruimte om een schilderij van de Eindhovense kunstenaar René Daniëls te bekijken. Toepasselijk, want Daniëls kreeg eveneens te maken met een hersenbloeding. Met Marije als steunpilaar en Mariëlle als extra paar ogen weet de gelegenheidstwee-eenheid zich prima te redden. “De lamme helpt de blinde”, grapt Mijke. “Er mag best gelachen worden, dat probeer ik ook de deelnemers aan Spraakmakend voor te houden. Niet bij de pakken neerzitten, hoe zwaar de tegenslag ook is”, zegt ze strijdbaar. “Ik blijf voorlopig nog wel een tijdje doorgaan.”

De rondleidingen voor Spraakmakend vinden plaats op maandagen en zijn gratis, maar een museumticket is vereist. Eén begeleider per persoon mag gratis mee naar binnen. Kijk hier voor meer info.l