Ooit trok de Dommel met haar natuurlijke oevers een groen lint door de stad. Maar vanaf ongeveer 1800 is dat drastisch veranderd. De rivier werd meer en meer het riool van de stad, gebruikt en verontreinigd door de lokale industrie. In de 20ste eeuw verdwenen deze bronnen van vervuiling. En in de 21ste eeuw wordt gewerkt aan de vergroening van de rivier en haar oevers. Zo krijgt de Dommel een ‘tweede jeugd’. Vandaag het derde deel: Door het centrum van de stad.
EINDHOVEN - Tijdens de grote opknapbeurt van de Dommel werd de kademuur aan de achterkant van het stadhuis wat meer naar buiten verplaatst om ruimte te maken voor een vlakkere oever. Hier groeien nu verschillende soorten planten, afhankelijk van de hoogte van de waterstand.
Variatie
De ‘stadstuin’, tussen de stadhuistoren en het Designhuis, vormt een recente toevoeging aan de vergroening van de Dommel. De meest recente versie (2022) biedt mogelijkheden voor de gewenste variatie in plantengroei. Het is overigens maar een klein stukje natuur in vergelijking met de 2000 woningen die rond het Stadhuisplein gebouwd zullen worden!
Aan de overzijde van de Dommel bij het huidige Van Abbemuseum lag aan het Molenwater ooit de Stratumse Watermolen, die al vermeld wordt in 1340. In 1812 kocht de textielfabrikant Smits de molen en bouwde er een textielfabriek naast, D’n Bouw genoemd. De spinmachines werden aanvankelijk aangedreven door het water van de Dommel. Bijna een eeuw lang stond hier een bloeiend bedrijf, dat echter ook de nodige verontreiniging veroorzaakte. De fabriek werd in 1896 door brand verwoest.
Bij de uitbreiding/verbouwing van het Van Abbe wilde architect Cahen het Dommelwater pal langs het museumcafé laten stromen. Vanwege de wisselende waterstand moest echter een stalen drempel tussen de Dommel en de museumvijver aangebracht worden. In 2016 is daaraan een hoogwaterdam toegevoegd die alleen zichtbaar wordt bij een dreigende overstroming.
Aan de toenmalige Stadsgracht lag meer dan honderd jaar lang de leerlooierij Keunen, opgericht in 1828. Voor het looien van leer was in die tijd veel stromend water nodig, zowel voor de stoommachines als voor het productieproces zelf. Dit water werd hierbij sterk vervuild. Deze grote looierij bleef in bedrijf tot 1956. Pas daarna kwam er aandacht voor het schoner maken van de rivier.
Het armmoedige wijkje ‘De Plekhoek’, gelegen tussen Dommel en Stadsgracht, had veel last van overstromingen. Behalve enkele woningen stonden hier de sigarenfabriek van Van Moll en de leerlooierij Ector. Sanering was hier hoognodig. De Stadsgracht verdween in 1955. En recent kon er aandacht komen voor vergroening. De oude kademuur is onlangs verwijderd en enkele meters naar buiten weer opgebouwd. Op de zo ontstane natuurlijke oever groeit nu een grote variëteit aan planten.
Rob van Brunschot EiB
Recent koner aandacht komen voor vergroening