Eindhoven Airport bestaat deze maand op de kop af 90 jaar. Reden genoeg om terug te blikken op de rijke geschiedenis van de luchthaven. In het tweede en laatste deel pakken we de draad op in 1952 toen het vliegveld officieel eigendom werd van Defensie, en de naam Vliegbasis Eindhoven kreeg.

EINDHOVEN - De oude vertrouwde naam bleef bij het publiek gewoon in gebruik. De vliegbasis was de thuishaven van enkele squadrons straaljagers. In de begintijd was er regelmatig sprake van ongelukken. Een van de thunderjets crashte bij Oerle in 1954. Twee jaar later ging het mis in Strijp. Het verhaal gaat dat de piloot van een Lockheed T-33 naar zijn zwangere vrouw wilde zwaaien en wat lager ging vliegen boven de Zeelsterstraat. Zijn vliegtuig raakte de huizen met twee slachtoffers tot gevolg.

Straaljagers

De aanwezigheid van de Koninklijke Luchtmacht werd in 1970 versterkt door de komst van de eerste acht NF-5 straaljagers. De geluidhinder voor de omwonenden, in het bijzonder in Woensel, werd daardoor steeds erger. De eerste protestacties kwamen op gang,, maar de straaljagers zouden blijven tot 1994. Ook de burgerluchtvaart maakte in samenwerking met de militaire autoriteiten steeds frequenter gebruik van het vliegveld. Het Philips Vliegbedrijf vestigde zich er. Frits Philips zelf was vanaf het eerste begin van Welschap een groot pleitbezorger van zowel de ‘grote luchtvaart’ als de sportluchtvaart. Hij behaalde al in 1935 zijn vliegbrevet. Het Philips bedrijf bezat op zijn hoogtepunt acht vliegtuigen en een helikopter en had 70 medewerkers in dienst. In 1996 stopte Philips ermee.

Conflict

Het vliegverkeer werd vanaf 1960 steeds intensiever. Tegelijkertijd bouwde Eindhoven grote nieuwbouwwijken in het stadsdeel Woensel. De nieuwe huizen daar lagen precies in het verlengde van de start- en landingsbaan, wat een voortdurende conflict tussen wonen en vliegen opleverde. Wat volgde was langdurig overleg tussen Den Haag en Eindhoven. Na veel getouwtrek over de kosten viel het besluit: de baan zou zodanig verlegd worden dat er zoveel mogelijk over onbebouwd gebied gevlogen zou worden. De verdraaide baan was in 1984 klaar en werd gebruikt door zowel de Koninklijke Luchtmacht als de burgerluchtvaart. Die laatste kreeg in datzelfde jaar de beschikking over een gloednieuwe passagiersterminal en een eigen platform: Eindhoven Airport.

Op het ene deel van het vliegveld ontwikkelde zich het militaire gebruik, op het andere het civiele. Ze maken samen gebruik van dezelfde start- en landingsbaan en ook van belangrijke ondersteunende functies zoals de meteorologische dienst en de brandweer. Het militaire deel kreeg in 1992 de nationale luchttransporttaak van Defensie toegewezen. Eindhoven werd zo het vaste vertrek- en terugkeerpunt van alle militaire vluchten naar het buitenland. Zo landde er in 1996 het Belgische Herculestoestel dat op jammerlijke wijze verongelukte. Bij deze Herculesramp kwamen 34 inzittende om het leven, vooral leden van het militaire fanfarecorps. Het is de zwartste dag in de geschiedenis van het vliegveld.

MH-17

Van 2006 tot 2010 nam het Nederlandse leger deel aan de internationale vredesmacht in Afghanistan. Dit betekende een sterke toename van het militaire vliegverkeer. Alle transport van personeel en materieel verliep in die periode vanaf Vliegbasis Eindhoven. In 2014 werden alle Nederlandse slachtoffers van de MH-17 ramp vanuit Oekraïne naar het Eindhovense vliegveld teruggebracht. De ceremonie ter plekke en het verdere vervoer door Nederland staat nog op ieders netvlies gebrand.

Vanaf 1999 werd de nieuwe woonwijk Meerhoven gebouwd. In 2002 bestond Welschap 70 jaar, maar op dat moment was het oorspronkelijk vliegveld ‘verdwenen’ onder een deel van Meerhoven, Zandrijk genaamd. Als voorbereiding op de bouw van de wijk regelde een grenswijziging dat de nieuwe bebouwing en het opgeschoven vliegveld op Eindhovens grondgebied kwamen te liggen. Het gerestaureerde luchthavengebouw uit 1935 kreeg in 2001 de status van rijksmonument.

De terminal van Eindhoven Airport uit 1984 werd in 2005 vervangen door een moderner gebouw van 13.500 vierkante meter groot. In de voorgaande periode was het aantal passagiers toegenomen van 100.000 naar 1 miljoen per jaar. De start van de eerste lijndienst van Ryan Air was een belangrijke aanjager van deze groei. Daarmee nam ook de geluidshinder toe. Buurgemeenten streden tegen verruiming van openingsuren. De Brabantse Milieu Federatie ageerde tegen de toename van de uitstoot van schadelijke stoffen. Overleg tussen alle partijen vond plaats onder leiding van de politicus Hans Alders: het begrip Alderstafel was geboren.

Het aantal passagiers bleef sterk groeien. Verdere uitbreiding van de terminal volgde in 2013. Ook de bereikbaarheid van het vliegveld per auto en openbaar vervoer werd in die jaren verbeterd. Zelfs een nieuw treinstation (bij Acht) was even onderdeel van de plannen. Er moest ook meer parkeergelegenheid komen. De oplevering van het nieuwe parkeergebouw liep in 2017 vertraging op vanwege de gedeeltelijke instorting. Nieuwe plannen voor verdere uitbreiding en vernieuwing van het terminalcomplex staan op stapel.

Discussie

Nu is Eindhoven Airport de grootste regionale luchthaven van Nederland met meer dan 5 miljoen passagiersbewegingen per jaar. In de discussie tussen voor- en tegenstanders van verdere groei van het vliegverkeer spelen allerlei tegengestelde belangen een rol. Omwonenden eisen vermindering van de geluidsoverlast, milieudeskundigen willen een gezondere leefomgeving. Aan de andere kant wijzen economen op het belang van het vliegveld voor de verdere ontwikkeling van Brainport Eindhoven.

Eindhoven Airport zelf werkt aan verduurzaming. Zolang het mogelijk blijft om onwaarschijnlijk goedkoop naar allerlei Europese vakantiebestemmingen te vliegen, zal het aantal passagiers vanaf het Eindhovense vliegveld blijven toenemen, zo luidt de conclusie. Komt er een moment dat de grenzen van de groei bereikt zijn? De komende jaren wordt meer duidelijk of zo’n omslagpunt bereikt zal worden. Of zal de technologie het mogelijk maken probleemloos verder te groeien?

Het vliegverkeer werd vanaf 1960 steeds intensiever

Rob van Brunschot / Eindhoven in Beeld