Ooit trok de Dommel met haar natuurlijke oevers een groen lint door de stad. Maar vanaf ongeveer 1800 is dat drastisch veranderd. De rivier werd meer en meer het riool van de stad, gebruikt en verontreinigd door de lokale industrie. In de 20ste eeuw verdwenen deze bronnen van vervuiling. En in de 21ste eeuw wordt gewerkt aan de vergroening van de rivier en haar oevers. Zo krijgt de Dommel een ‘tweede jeugd’. Vandaag het vijfde en laatste deel: de stad uit.
EINDHOVEN - Naast ‘De Lelie’ lag de textielfabriek De Haes. Klein begonnen (1869) groeide de onderneming tot een grootschalig gemechaniseerd bedrijf (1902). De productie in de fabriek aan de Dommel werd in 1963 naar elders verplaatst. Daarna volgde de sloop van de vele gebouwen.
De Laak
Op de andere oever ligt ‘De Laak’, het voormalige woonhuis van Anton Philips. De tuin zorgt voor veel plantengroei op de oever en vormt een aantrekkelijk gebied voor amfibieën. Hier hoefde het vergroeningsproject geen verbeteracties uit te voeren.
Voorbij de brug staat op de linkeroever het ‘Spoelhuisje’. De naam geeft aan waarvoor het Dommelwater hier gebruikt werd. De textielfirma Van den Briel & Verster ontstond in 1888. In 1971 moest men de bedrijfsactiviteiten beëindigen. De muur aan de Dommelstraat is blijven staan.
Op de plaats van de voormalige fabriek staat nu poppodium De Effenaar. Tussen dit gebouw en de Dommel is in 2007 een tuin met vijver aangelegd, als onderdeel van de vergroening van de oevers van de rivier. Het is een van de poelen die speciaal ingericht zijn voor amfibieën. In het volgende stukje Dommel, tussen de Stationsweg en de noordkant van het spoor, stroomt de rivier nog steeds tussen steen en beton. Ook zal een natuurlijker omgeving ontstaan als straks de bovengrondse Gender op dit punt de Dommel in zal stromen. Voorlopig wordt het tunneltje alleen maar opgevrolijkt door John Cleese.
Over het TU/e-terrein stroomt de Dommel niet meer in zijn oorspronkelijke bedding, want daar staat nu het Auditorium van de universiteit. Het nieuwe tracé ligt in een groen park, waar enkele restanten van de Woenselse Watermolen te zien zijn: oud ijzer verheven tot kunstwerk. Toen vanaf 1955 de TU/e gebouwd werd, is de molen (hoewel rijksmonument) gesloopt.
Sinds 1960 wordt het rioolwater hier gezuiverd voordat het de Dommel instroomt. Een enorme verbeterstap in het schoonmaken van het Dommelwater. Met de groei van de stad moest ook de capaciteit van de installatie steeds verder uitgebreid worden. Daartoe bouwde men een enorme ondergrondse bak om bij extreme regenval het rioolwater tijdelijk te kunnen parkeren. Alles voor een schone en natuurlijke rivier. Wat een verschil met een eeuw geleden!
Bronnen: Vlemmix/Arts/van den Heuvel: De Dommel door Eindhoven, Lecturis. IVN afd. Eindhoven: De Dommel door de stad. Een mooie wandelroute.
Rob van Brunschot EiB
Alles voor een schone en natuurlijke rivier