De zwaan is een grote sierlijke vogel, die bij iedereen tot de verbeelding spreekt. Deze mooie zwemvogel is een plezier om naar te kijken. Of ze nu op het water dobberen of als paar het luchtruim kiezen. Want we zien ze vrijwel altijd als paar. Dat feit heeft er mede voor gezorgd dat we de vogels allerlei eigenschappen toe hebben gedicht.

EINDHOVEN - In de Keltische mythologie is de zwaan het zonnedier dat de nieuwe dag aankondigt. ‘s Avonds vliegt hij langs de ondergaande zon om de dag uit te luiden. In het vliegpatroon van de vogels zagen de Kelten aanwijzingen voor komende veranderingen. In de Griekse mythe verandert de oppergod Zeus zich in een zwaan en verwekt zo Helena, de mooiste vrouw van de wereld. Ook in het hindoeïsme komt de zwaan voor: als voertuig van de god Brahma.

Huichelaar

Vaak staat bij ons de zwaan symbool voor zuiverheid. Vaak ook voor de vrouwelijke gratie vanwege de sierlijke bewegingen die de zwaan maakt. Soms heeft de zwaan ook een negatieve betekenis (huichelarij) vanwege het zwarte vlees onder de witte veren. Maar vooral verbinden we het dier toch graag aan het begrip van eeuwige trouw. Immers een paartje zwanen blijft elkaar hun leven lang trouw. Maar… laat dit nu net een mythe zijn!

Recent onderzoek heeft aangetoond dat ongeveer 1 à 2 op de 10 zwanenpaartjes scheidt elk jaar. Het bij elkaar blijven schijnt vooral te maken te hebben met het territorium. Dus als een van de twee wenst te ‘verhuizen’ is de relatie gedaan.

Als een van de twee wenst te ‘verhuizen’ is de relatie gedaan

In Nederland komen vier verschillende soorten zwanen voor. Ten eerste de veelvoorkomende knobbelzwaan. Deze komt algemeen voor waar zoet water te vinden is. Ze broeden graag in open graslanden met sloten in de veenweidegebieden van ons land. In Nederland broeden zo’n zeven tot negenduizend paren. Het aantal knobbelzwanen dat hier overwintert is twee tot drie keer zo groot. De tweede soort is de wilde zwaan, een wintergast in Nederland. Ze broeden in Noord-Europa en overwinteren alleen in Nederland. De wilde zwaan heeft een grote, driehoekige gele plek op de snavel.

De kleine zwaan is net als de wilde zwaan een overwinteraar. Het broedgebied van deze zwaan ligt erg noordelijk: langs de Barentszzee. Wanneer het in september daar snel afkoelt, vertrekken ze naar Nederland waar ze gewoonlijk dezelfde maand nog aankomen. In maart zijn ze weer weg.

Een exotische zwaan in Nederland

Nederland is als overwintergebied erg belangrijk voor ongeveer tienduizenden dieren, zo’n driekwart van alle kleine zwanen ter wereld. Naast de drie inheemse soorten is er ook nog een exotische zwaan in Nederland. De uit Australië en Nieuw-Zeeland afkomstige zwarte zwaan wordt gehouden in collecties van liefhebbers. Sinds de jaren 70 broeden ontsnapte exemplaren en hun nazaten ook in het wild. Bijzonder aan de zwarte zwanen is dat ze hun broedpatroon nog hebben afgestemd op het zuidelijke halfrond. Dit betekent dat ze dus broeden tijdens onze winter.

Voor de kleine zwaan behoort Noord-Brabant landelijk tot de belangrijkste provincies. Meer dan 100 vogels in een telgebied werden vastgesteld in de polders nabij ‘s Gravenmoer, in de polders bij Empel en in het Markiezaat.

Over vogeltellingen en vogelonderzoek is meer te vinden op:

sovon.nl

Van de redactie

Johannes Hus

De zwaan is ook het symbool van de Lutherse kerk. Dat komt door een voorspelling van Johannes Hus. Die voorspelde toen hij op de brandstapel werd gezet dat ze nu een gans gingen braden, maar over honderd jaar een zwaan zouden horen zingen.

In Nederland broeden tot negenduizend paren ganzen