Van Brabants marktstadje tot centrum van de Brainport-regio. Het is de titel van de deze week verschenen Historische Atlas van Eindhoven. In het boek wordt de ruimtelijke geschiedenis van de stad onder de loep genomen aan de hand van oude en nieuwe kaarten, tekeningen, prenten, schilderijen en foto’s. (Door Rob Weekers)

EINDHOVEN - In de atlas vormen geschiedenis en geografie twee belangrijke pijlers om de stad beter te leren doorgronden. Het boek maakt deel uit van een reeks verschenen bij uitgeverij Toth van eerdere historische atlassen van Nederlandse steden. “Het werd hoog tijd om ook Eindhoven daar aan toe te voegen”, zegt mede-auteur Jan Evert Abrahamse. “Eindhoven is een interessante stad waar planologen lange tijd geen vat op hebben kunnen krijgen”, zegt Abrahamse, die spreekt van een lappendeken van industriële complexen, en aan elkaar gegroeide dorpskernen en arbeiderswijken.

Groei

Eindhoven ontstond in de dertiende eeuw aan de Dommel, waar handelsroutes vanuit Antwerpen, Luik en ‘s-Hertogenbosch bij elkaar kwamen. In 1232 kreeg Eindhoven stadsrechten, maar het bleef lange tijd een ietwat slaperig stadje. Industrie, en met name de komst van Philips naar Eindhoven, heeft gezorgd voor een onstuimige groei. Grond en arbeid waren goedkoop, en de bereikbaarheid werd verbeterd door de aanleg van een kanaal en spoorverbindingen. Als de stad meer inwoners krijgt, neemt de verdichting als gevolg van bebouwing toe. “Voor stadsontwikkelaars is het interessant om te zien hoe dat is verlopen”, zegt Abrahamse. “Er lag in ieder geval geen masterplan aan ten grondslag. Neem nu het Philips Stadion, aan de rand van het stadscentrum, op een plek waar vroeger een grote sportweide was.”

Hoe de stad zich in de middeleeuwen heeft ontwikkeld, is nog steeds goed te zien. “Kijk maar eens naar de plattegrond van de stad”, zegt Abrahamse. “Daar zie je een spinvormig patroon, ontstaan door de verbindingswegen tussen de toenmalige dorpskernen die nu deel uitmaken van de stad. Voor een belangrijk deel had dat te maken met het landschap”, weet hij. “Hoogteverschillen spelen een rol, maar ook waren er drassige delen die zich minder goed leenden voor bebouwing.”

In Eindhoven is de laatste decennia veel gebouwd, en ook veel gesloopt. “Tijdens die werkzaamheden hebben stadsarcheologen behoorlijk wat in kaart kunnen brengen. Het helpt ons om de stad beter te snappen. Als je nu gaat kijken in de stad, dan is er veel nieuw, maar het komt voort uit een historie. Die vertaalslag brengen we in de atlas duidelijk naar voren.”

In het boek is er verder veel aandacht voor het industrieel erfgoed van Eindhoven, zoals Strijp-S en de High Tech Campus. Abrahamse: “Boomtown Eindhoven is dynamische stad, nog steeds volop in ontwikkeling.”

thoth.nl